Thơ Goethe - Nỗi buồn Mignon*

MIGNON I

Anh có biết nơi mà hoa chanh nở

Trong vườn xanh cam lấp lánh ánh vàng

Giữa trời xanh thổi nhẹ nhàng ngọn gió

Nguyệt quế trên cao và lặng lẽ kim nương?

Anh có biết gì về xứ sở này không?

Ta hãy đi về, đi về nơi đó

Người yêu ơi, em muốn đến cùng anh.

Anh có biết ngôi nhà có cột đỡ mái tranh

Sáng sủa trong phòng, ngoài mái hiên tĩnh lặng

Những bức tượng đá đứng nhìn em như muốn

Hỏi: “Có điều gì đã xảy đến với con?”

Anh có biết gì về xứ sở này không?

Ta hãy đi về, đi về nơi đó

Người đỡ đầu, em muốn đến cùng anh.

Cha có biết ngọn đồi, nơi mây phủ con đường?

Con la tìm trong sương đường đi của nó

Trong hang tối có con rồng giống cũ

Tiếng đá rơi và thác réo ầm ầm

Cha có biết gì về xứ sở này không?

Ta hãy đi về, đi về nơi đó

Cha thân yêu, chúng ta hãy lên đường!

Kennst du das Land, wo die Zitronen blühn

Kennst du das Land, wo die Zitronen blühn,

Im dunkeln Laub die Goldorangen glühn,

Ein sanfter Wind vom blauen Himmel weht,

Die Myrte still und hoch der Lorbeer steht,

Kennst du es wohl?

Dahin, dahin

Möcht ich mit dir, o mein Geliebter, ziehn.

Kennst du das Haus? Auf Säulen ruht sein Dach,

Es glänzt der Saal, es schimmert das Gemach,

Und Marmorbilder stehn und sehn mich an:

Was hat man dir, du armes Kind, getan? —

Kennst du es wohl?

Dahin, dahin

Möcht ich mit dir, o mein Beschützer, ziehn.

Kennst du den Berg und seinen Wolkensteg?

Das Maultier sucht im Nebel seinen Weg,

In Höhlen wohnt der Drachen alte Brut,

Es stürzt der Fels und über ihn die Flut;

Kennst du ihn wohl?

Dahin, dahin

Geht unser Weg! o Vater, lass uns ziehn! 

______________________

Mignon (tiếng Pháp đọc là Mi-nhon – bé bỏng, dễ thương) – là nhân vật trong tiểu thuyết “Những năm tháng học nghề của Wilhelm Meister” của Goethe, một cô gái tuổi teen có tính tình rất kín đáo. Nhân vật chính của tiểu thuyết, nhà văn Wilhelm Meister gặp cô bé Mignon lúc cô lên khoảng 12-13 tuổi, là thành viên của một nhóm nghệ sĩ lang thang. Mignon không nói sõi tiếng Đức, các bài hát của cô nghe có vẻ nhớ nhà da diết, nhớ đất nước Italia xinh đẹp của cô. Cô mặc quần áo con trai và tự gọi mình là một cậu bé. Các nghệ sĩ khác thường sỉ nhục cô và nhiều khi cô bé bị đánh đập thâm tệ. Wilhelm Meister đã đứng ra bảo trợ, mua cô từ người chủ với ba mươi đồng taler (đồng tiền bằng bạc của châu Âu thời đó). Mignon bắt đầu theo Wilhelm Meister, phục vụ ông và những người đồng hành. Cô không chỉ biết hát mà còn biết nhảy múa và làm xiếc. Wilhelm đối xử với cô bằng tình cảm của một người cha. Cùng với Wilhelm còn có một ông già chơi đàn hạc – người này có tâm thần nửa điên nửa thật.

Sự quyến luyến của Mignon đối với Wilhelm Meister dần dần phát triển đến một tình yêu. Cô bé tỏ ra ghen hờn đối với những người phụ nữ có cảm tình với ông. Một hôm Wilhelm bị mấy tên cướp đánh chảy máu, cô bé đã lấy những sợi tóc của mình để buộc vết thương cho ông. Sau lần dựng thành công vở “Hamlet”, những người nghệ sĩ đã tổ chức một bữa tiệc nhậu. Hôm đó có một người phụ nữ lạ mặt tỏ ra rất thân mật với Wilhelm. Mignon đã cắn vào tay Wilhelm, khi ông đi ra với người phụ nữ vừa quen. Đến đêm, người phụ nữ nọ đến phòng của ông và họ đã có một đêm “ân ái mặn nồng” nhưng vì trong đêm tối lại vì quá say xỉn nên Wilhelm không hề biết đấy là ai. Sáng ra, vẻ mặt của Mignon làm cho Wilhelm vô cùng kinh ngạc, cô bé trở nên cư xử rất khác với ông. Wilhelm ngỡ rằng cô bé đã trở thành người lớn chỉ sau một đêm.

Wilhelm quyết định để Mignon ở lại chỗ bà Therese để hồi phục sức khỏe của cô. Ông biết được rằng Mignon là con gái của ông già chơi đàn hạc từ mối quan hệ loạn luân của ông với em gái của mình. Ở phần cuối của tiểu thuyết, Mignon đã chết trong vòng tay của Wilhelm sau một căn bệnh tai ác. Không lâu trước khi chết, cô bé đã đồng ý mặc quần áo của phụ nữ. Wilhelm phát hiện ra đêm đó Mignon đã đột nhập vào phòng của mình để qua đêm “thân mật” với ông. Cô bé đã trốn ở đó để chờ ông nhưng sau đó người phụ nữ lạ bước vào phòng, cuối cùng là Wilhelm và ông tự tay mình đóng cửa. Suốt cả đêm đó cô bé ở trong phòng và đã “cháy lên” vì hờn ghen và ham muốn. Đó là một cú sốc không thể chịu đựng và đã sinh ra căn bệnh tai ác cho cô ấy.

Hình tượng Mignon với cây đàn và những bài hát u buồn kể về những nỗi sầu khổ dịu dàng không chỉ xuất hiện trên sân khấu, trong giới ca nhạc kịch opera mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm âm nhạc của các nhạc sĩ nỗi tiếng như: Ludwig van Beethoven,  Franz Schubert, Robert Schumann… cũng như rất nhiều nhà thơ nổi tiếng khắp thế giới. Trong hội họa và điêu khắc cũng có những tác phẩm rất đẹp về Mignon. 

MIGNON II

Chỉ những ai khao khát

Hiểu được nỗi buồn tôi!

Cô đơn và tách biệt

Với tất cả niềm vui

Tôi nhìn lên bầu trời

Nhìn về xa tít tắp

Người tôi yêu dấu nhất

Ở tận chốn xa vời.

Lòng tôi như lửa đốt

Đầu óc tôi rối bời

Chỉ những ai khao khát

Hiểu được nỗi buồn tôi!

Nur wer die Sehnsucht kennt

Nur wer die Sehnsucht kennt

Weiß, was ich leide!

Allein und abgetrennt

Von aller Freude,

Seh ich ans Firmament

Nach jener Seite.

Ach! der mich liebt und kennt,

Ist in der Weite.

Es schwindelt mir, es brennt

Mein Eingeweide.

Nur wer die Sehnsucht kennt

Weiß, was ich leide!

MIGNON III

Anh đừng hỏi, đừng bắt em thừa nhận

Bí mật là điều bắt buộc với em

Em muốn trao anh tất cả nỗi niềm

Nhưng số phận em không hề mong muốn.

Ở nơi mặt trời mọc lên rồi lặn

Trên những cánh đồng bao phủ bóng đêm

Đá cũng mở ra lồng ngực của mình

Để kiếm đường cho nước nguồn chảy xuống. 

Ai cũng muốn trong vòng tay người bạn

Thổ lộ ra nỗi cay đắng của mình

Chỉ riêng em thề khép chặt cõi lòng

Và chỉ ông trời mới mong mở chúng.

Heiß mich nicht reden, heiß mich schweigen

Heiß mich nicht reden, heiß mich schweigen,

Denn mein Geheimnis ist mir Pflicht,

Ich möchte dir mein ganzes Innre zeigen,

Allein das Schicksal will es nicht.

Zur rechten Zeit vertreibt der Sonne Lauf

Die finstre Nacht, und sie muß sich erhellen,

Der harte Fels schließt seinen Busen auf,

Mißgönnt der Erde nicht die tiefverborgnen Quellen.

Ein jeder sucht im Arm des Freundes Ruh,

Dort kann die Brust in Klagen sich ergießen,

Allein ein Schwur drückt mir die Lippen zu,

Und nur ein Gott vermag sie aufzuschließen.

MIGNON IV

Chắc rằng chẳng ai buộc tội gì đâu

Khi em mặc bộ áo quần màu trắng

Một khi em đang đến gần giới hạn

Để về ngôi nhà nằm dưới đất sâu.

Em sống cuộc đời đâu có dài lâu

Rồi em sẽ về nằm yên ở đó

Còn bây giờ cho phép em từ bỏ

Chiếc dây lưng và chiếc nhẫn ngày nào.

Khi ra trình trước thần thánh trên cao

Ai hỏi gì đàn ông hay phụ nữ

Chẳng có áo quần, nếp nhăn chẳng có

Trước thánh thần mọi thân thể như nhau.

Ngày tháng của em lần lượt qua mau

Nhưng dấu vết của mình còn để lại

Giờ đây trong nỗi buồn đau tê tái

Em muốn mình trẻ mãi đến nghìn sau!
______________

*Loạt các bài Mignon 1, 2, 3, 4 chúng tôi đặt một cái tên chung là Nỗi buồn Mignon, thực ra phải gọi là Nỗi đau (Nỗi đau tình). Xin phép không bàn những khía cạnh thuộc về chuyên môn nhưng theo những gì đã đọc, đã nghe và đã thấy, thì quả thật nỗi đau này có một sức hủy diệt khủng khiếp.

So lasst mich scheinen, bis ich werde

So lasst mich scheinen, bis ich werde,

Zeiht mir das weiße Kleid nicht aus!

Ich eile von der schönen Erde

Hinab in jenes feste Haus.

Dort ruh` ich eine kleine Stille,

Dann öffnet sich der frische Blick;

Ich lasse dann die reine Hülle,

Den Gürtel und den Kranz zurück.

Und jene himmlischen Gestalten,

Sie fragen nicht nach Mann und Weib,

Und keine Kleider, keine Falten

Umgeben den verklärten Leib.

Zwar lebt` ich ohne Sorg` und Mühe,

Doch fühlt` ich tiefen Schmerz genung.

Vor Kummer altert` ich zu frühe;

macht mich auf ewig wieder jung!